Door ‘schandalen’ in de voedingsmiddelenindustrie wordt het consumentenvertrouwen aangetast. Dit geldt zowel voor terechte als voor vermeende schandalen. De gevolgen zijn niet alleen voor de directbetrokkenen, maar voor de hele voedingsmiddelensector. Media en maatschappelijke organisaties maken het publiek steeds beter bewust van dit onderwerp. Hierdoor maken individuele gevallen van voedselfraude of vervalste voedingsmiddelen vaak diepe indruk op de consument.
12 tips om voedselfraude te voorkomen
Dr. Michael Bockisch heeft speciaal voor u 12 tips opgesteld waarmee u uw bedrijf beter kunt beschermen tegen voedselschandalen. Wilt u de eerste 6 tips ontvangen? Download dan de whitepaper '12 tips om voedselfraude te voorkomen (deel 1)' hier.
Voedselfraude
Moderne analysemethoden dragen bij aan de bescherming van de consument. Maar wanneer de resultaten van laboratoriumtests verkeerd worden beoordeeld of geïnterpreteerd, kunnen ze de indruk versterken dat er veelvuldig sprake is van voedselfraude. Hetzelfde geldt voor de manipulatie van bepaalde drempelwaarden door belangengroepen. Veranderende consumentenvoorkeuren leiden tot veranderingen in de vraag naar producten. Aan de nieuwe vraag kan moeilijk worden beantwoord wanneer deze strijdig is met andere verwachtingen van de consument.
Dit mag op geen enkele manier worden uitgelegd als een excuus voor wangedrag of misstanden. En het spreekt vanzelf dat voedselfraude in elke vorm absoluut onaanvaardbaar is, los van de vraag of het publiek ervan op de hoogte is. Ook zonder de genoemde verschuivingen in de consumentenvoorkeur zijn er fraudegevallen, en deze worden strafrechtelijk streng vervolgd. In het verleden werden gevallen van voedselvervalsing vaak niet bekendgemaakt, maar nu komen ze meestal volledig in de openbaarheid. In het huidige klimaat zijn de gevolgen van strafrechtelijke vervolging vaak minder ernstig dan de economische schade, die in het ergste geval de bedrijfscontinuïteit in gevaar kan brengen. Al deze veranderingen vragen om maatregelen.
Risico's en Eisen
De eerder bedoelde consumentenvoorkeuren hebben bijvoorbeeld te maken met duurzaamheid, authenticiteit, regionale productie, GMO-vrije en/of biologische producten, gelijke status van voedingsmiddelen en diervoeding, en de aan- of afwezigheid van bepaalde ingrediënten. Hierdoor ontstaan nieuwe ‘gelegenheden’ voor fraude (en fouten) in de toeleveringsketen, waardoor het risico toeneemt. Dit vereist een nieuwe benaderingswijze en een andere aanpak van de toeleveringsketen. Uiteindelijk maakt het voor een bedrijf weinig uit of er opzettelijk fraude is gepleegd (een misdrijf) of dat er door nalatigheid fouten zijn gemaakt of toegedekt. Zelfs als het beschuldigde bedrijf zelf het slachtoffer is van onrechtmatig handelen door anderen, maakt dit voor de gevolgen niet zoveel uit. Men zal altijd uitgaan van onzorgvuldigheid en vaak zal dit ook worden bevestigd. In sommige landen geldt sinds enige tijd voor specifieke situaties een omkering van de bewijslast. De overheid hoeft dan niet langer aan te tonen dat er sprake is van overtredingen, maar de producent moet bewijzen dat alles correct verloopt. Hierdoor worden veel hogere eisen gesteld aan de interne documentatie van producenten over de correctheid van hun processen.
Bedrijven besteden daarom, terecht, veel meer aandacht aan het risico. Vanuit bedrijfseconomisch oogpunt is het noodzakelijk dat bedrijven proactief handelen en goed voorbereid zijn, zodat ze niet voor het blok gezet kunnen worden. Elk verantwoordelijk bedrijf moet het risico van fraude of vervalsing beperken door passende maatregelen te nemen.
Hoe kunt u voedselfraude tegen gaan?
Auditing en certificering zijn twee belangrijke hulpmiddelen om toezicht te houden op correcte uitvoering van deze maatregelen. Deze hulpmiddelen zijn met name waardevol wanneer ze worden gezien als een systeem waarmee alle betrokken bedrijven de kwaliteit van hun processen onderling kunnen stimuleren. Deze aanpak is uiteraard alleen zinvol indien er passende maatregelen zijn genomen om de risico’s te beheersen. Er is geen wondermiddel dat alle risico’s uitsluit, maar er zijn wel tips te geven waarmee voedselproducenten zichzelf beter kunnen beschermen. In het vervolg van dit artikel kunt u twee whitepapers downloaden waarin twaalf van deze tips opgesteld zijn. Hoewel de tips een universele geldigheid hebben, zijn er voor verschillende sectoren wel verschillende aandachtspunten en nuanceringen.
Onafhankelijke organisaties zoals certificerende instellingen zijn graag bereid om gedetailleerde, diepgaande informatie over dit onderwerp te verstrekken. U kunt deze twaalf tips beschouwen als inspiratiebron en als een goede basis voor een zinvolle dialoog met de firma’s die uw auditing en certificering verzorgen en die u adviseren.
Auteur: Dr. Michael Bockisch voor DNV GL
