Wat is een voedselveiligheidsmanagementsysteem?

Jaarlijks worden zo’n 420.000 sterfgevallen toegeschreven aan problemen met de voedselveiligheid. Wereldwijd wordt 1 op de 10 mensen ziek als gevolg van dergelijke problemen. Mede hierdoor komen er steeds strengere eisen voor voedselveiligheid. Tegenwoordig is voedselveiligheidsmanagement in de gehele toeleveringsketen van essentieel belang om consumenten te beschermen en te voldoen aan de verplichtingen van organisaties op het gebied van milieu, maatschappij en governance en de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling.

Voedselveiligheidsmanagementsysteem (FSMS): een definitie

Een voedselveiligheidsmanagementsysteem is een reeks processen en best practices die door organisaties worden gebruikt om sturing te geven aan het beleid voor voedselveiligheid. Tevens draagt een FSMS bij aan de controle van het geïmplementeerde beleid voor voedselkwaliteit en voedselveiligheid en hoe de risico’s voor de voedselveiligheid worden beheerst.

Al deze organisaties spelen een rol in het eindproduct, daarom is het van belang dat alle schakels in de toeleveringsketen voedselveiligheidsmanagement toepassen op basis van een erkende norm voor de betreffende diensten of processen zoals landbouw, logistiek, productie, foodservice of detailhandel.

Er zijn diverse voedselveiligheidsnormen die zich hiervoor lenen. De normen op basis van GFSI-benchmarks (Global Food Safety Initiative) en de ISO 22000-norm omvatten de gehele toeleveringsketen en worden op grote schaal toegepast. Het GFSI is in de jaren 2000 geïntroduceerd als een zakelijk initiatief van een consortium van retailers, producenten en consumenten over de hele wereld .

Wat is de functie van een voedselveiligheidsmanagementsysteem?

Een voedselveiligheidsmanagementsysteem biedt een gestructureerde aanpak voor veilige productie van voedingsmiddelen, wat van essentieel is voor de bescherming van de volksgezondheid en het behoud van het consumentenvertrouwen. Zo kunnen organisaties de risico’s beperken van ziekten die door voedsel worden overgedragen, en tegelijkertijd voldoen aan de wettelijke vereisten en de klantverwachtingen op het gebied van voedselveiligheid. Mede door het tegengaan van voedselverspilling draagt een FSMS ook bij aan een duurzamere voedselketen.

Organisaties kunnen ervoor kiezen om hun eigen FSMS te ontwikkelen, onafhankelijk van welke norm dan ook, zolang het managementsysteem maar voldoet aan de wettelijke vereisten. Stakeholders en consumenten kunnen echter de voorkeur geven aan normen die onafhankelijk gecertificeerd kunnen worden, zoals ISO 22000 en de GFSI-normen. Daarnaast wordt certificering door veel potentiële partnerorganisaties beschouwd als een ‘ticket to trade’.

Het belang van een FSMS

Een FSMS draagt niet alleen bij aan voedselveiligheid. Het managementsysteem draagt ook bij aan de reputaties en winstgevendheid van organisaties. Door de kansen op sterf- en ziektegevallen te minimaliseren lopen organisaties minder risico’s. Als de voedselveiligheid niet gewaarborgd is, zullen voedselproducerende organisaties soms producten moeten vernietigen en verspilling moeten accepteren, nog afgezien van de kosten van terugroepacties en juridische procedures.

Door betrouwbare voedselproductie worden de gezondheid van de consument en de reputatie en marktpositie van de voedselproducent beschermd. Dit kan doorslaggevend zijn voor kleinere organisaties en voor nieuwkomers die als leverancier in aanmerking willen komen. De gestructureerde aanpak van een voedselveiligheidsmanagementsysteem kan de totale kosten verlagen en maakt bovendien integratie van het FSMS met andere normen mogelijk.

Wat zijn de belangrijkste elementen van een managementsysteem voor voedselveiligheid?

Het implementeren van een FSMS is vaak een strategische managementbeslissing waarmee een organisatie de algehele prestaties op het gebied van voedselveiligheid kan verbeteren. Ook kan hiermee aan de klantbehoeften worden voldaan een basis worden gelegd voor duurzame ontwikkelingen. Een managementsysteem is een gestructureerd raamwerk met de volgende kernelementen:

• Strategische afstemming
• Beleid en doelstellingen
• Procesmanagement
• Prestatiemeting
• Compliance en risicomanagement
• Voortdurende verbetering

Alle voedselveiligheidsnormen met een GFSI-keurmerk hebben een aantal gemeenschappelijke elementen die essentieel zijn voor het raamwerk en de werking van het FSMS.

Gevarenanalyse en kritische controlepunten (Hazard Analysis & Critical Control Points (HACCP))

HACCP is een systematische, preventieve aanpak van voedselveiligheid waarmee fysieke, chemische en biologische gevaren in productieprocessen worden geïdentificeerd die zouden kunnen leiden tot onveilige eindproducten.

Good Manufacturing Practices (GMP)

GMP’s hebben betrekking op alle aspecten van de productie: van grondstoffen, gebouwen en apparatuur tot en met de opleiding en persoonlijke hygiëne van het personeel.

Standaardwerkwijzen (Standard Operating Procedures (SOP)

SOP’s zijn gedetailleerde schriftelijke instructies om uniformiteit te bereiken bij de uitvoering van een specifieke taak.

Basisvoorwaardenprogramma’s (PRP)

PRP’s zijn procedures (bijvoorbeeld GMP’s) met betrekking tot operationele randvoorwaarden die het fundament vormen voor het HACCP-systeem.

Traceerbaarheids- en terugroepsystemen

Deze systemen waarborgen dat bij eventuele problemen de voedingsmiddelen snel en efficiënt uit de verkoop kunnen worden genomen en de bron van het probleem kan worden geïdentificeerd.

Voedselveiligheidscultuur

Deze cultuur verwijst naar de overtuigingen, werkhoudingen, praktijken en waarden die bepalen hoe de processen verlopen wanneer niemand toezicht houdt. Deze cultuur heeft gevolgen voor de prestaties en de naleving van het voedselveiligheidsmanagement.

Certificering van een FSMS

Het proces voor certificering volgens ISO-normen en andere standaarden met een GFSI-benchmark verloopt op een vergelijkbare manier. ISO en GFSI geven zelf geen certificaten af. De bevoegde accreditatieinstellingen of schemabeheerders verlenen accreditaties aan certificatie-instellingen, die vervolgens organisaties kunnen gaan certificeren volgens de gekozen normen.

Tijdens het vormen van een voedselveiligheidscultuur kan een FSMS ontwikkeld en geïmplementeerd worden. Voordat dit gecertificeerd wordt voor een externe certificatie-instelling, moet de organisatie zelf een interne audit uitvoeren. Om het certificaat te behouden moeten periodiek interne en externe audits uitgevoerd worden.

Certificatie-instellingen zoals DNV kunnen vanaf het begin een bijdrage leveren aan uw voedselveiligheidscultuur door normkennis trainingen te verzorgen, door interne auditors op te leiden, en door diensten en tools te leveren om tekortkomingen ten opzichte van de vereisten van de geselecteerde norm te analyseren.