In een toekomstig energielandschap met hernieuwbare bronnen moeten we in de wintermaanden een flinke hoeveelheid energie leveren terwijl die bronnen juist dan weinig energie opleveren. Dat kan in de Nederlandse situatie alleen met sterke centrale infrastructuur. Dit verdient een plek in discussies over het stilzetten en/of verkopen van conventionele centrales. Er is niets principieels op tegen dat een conventionele centrale (bijvoorbeeld) een pretpark wordt mits de rol die de locatie speelt in de energie-infrastructuur goed is geregeld.
Doe je ogen dicht en stel je voor dat we over 30 jaar de energietransitie voorbij zijn. We leven in een (grotendeels) verduurzaamd energielandschap met burgers en bedrijven die hun eigen energie opwekken uit zon en wind en dat al dan niet met elkaar delen op decentraal niveau. Zij beschikken daartoe over geavanceerde en slimme opslagsystemen die gedurende de dag een buffer opbouwen om de energievoorziening niet in gevaar te laten komen op de momenten dat er ’s nachts onvoldoende aanbod van wind en zon is.
Een prachtig beeld toch?
Zeker. En dat scenario is op zichzelf ook haalbaar. Maar er is meer nodig om lange termijn leveringszekerheid op niveau te houden: in de winterperiode ontstaan periodes met een laag aanbod van hernieuwbare energie en juist een hoge vraag (warmte en elektriciteit). Theoretisch valt ook dat op te lossen met decentrale buffers (accusystemen). Dat betekent echter dat we allemaal een paar zeecontainers in onze tuin moeten neerzetten om te voorzien in die buffer. Aangezien een decentrale oplossing onvoldoende soelaas biedt, is een sterke infrastructuur vereist!.
De noodzaak om te beschikken over sterke infrastructuur verdient een plek in afwegingen over het uitfaseren van conventionele centrales. Dit krijgt echter weinig aandacht, zo blijkt onder meer in de discussie over de Hemwegcentrale. Het ombouwen naar een chocoladepretpark door Tony Chocolonely – het plan dat momenteel op tafel ligt - betekent niet alleen dat de uitstoot van de kolencentrale wordt gestopt maar ook dat er een vitaal infrastructureel knooppunt in de energievoorziening van Nederland wordt uitgefaseerd. De locatie van de centrale speelt nu een belangrijke rol in het hoogspanningsgrid en de gasinfrastructuur. Daarnaast hebben deze locaties ook vaak een belangrijk knooppunt in een warmtenet. De Hemweglocatie is een belangrijk centrum in de Amsterdamse haven en een centrum met veel kennis en ervaring (in de hoofden van medewerkers).
Dergelijke knooppunten hebben we hard nodig in de toekomst om de seizoensinvloeden goed op te vangen. In Amsterdam en/of op andere plaatsen. Als we wat uitzoomen en strategisch nadenken over de toekomstige energievoorziening, kunnen we drie essentiële eigenschappen van het energielandschap schetsen: het moet duurzaam zijn, de kostprijs moet zo laag mogelijk zijn en de leverbetrouwbaarheid zo hoog mogelijk. Deze drie eisen vormen samen het klassieke energietrilemma.
Er is echter vaak iets merkwaardigs aan de hand: het aspect leveringszekerheid speelt vaak een ondergeschikte rol in discussies over een sluiting van een conventionele centrale. Deze centrales zijn vitale knooppunten om in de wintermaanden ook de leveringszekerheid te garanderen. Dat geldt voor de Hemwegcentrale maar ook voor andere centrales.
We kunnen niet in de toekomst kijken maar vrijwel alle deskundigen zijn het erover eens dat we ook over enkele decennia een aantal sterke centrale knooppunten nodig hebben in ons energiesysteem om de leveringszekerheid te borgen op het niveau dat we nu hebben. Welke rol die knooppunten tegen die tijd precies hebben is lastig te voorspellen. Wellicht gaat het om grote accusystemen, wellicht gaat het om een buffersysteem gebaseerd op elektrolyse (power to gas), wellicht zijn er tegen die tijd andere technieken die de hoofdrol opeisen.
Wat er nodig is: een visie op hoe we landelijk invulling geven aan die knooppunten. Pas als die visie helder is kunnen we een zinnige afweging maken over een lokale casus zoals de Hemwegcentrale en wordt duidelijk of er ruimte is voor Sjakie Chocolade of dat Koos Knooppunt voorrang krijgt.
Martijn Duvoort is hoofd Markt en Regelgeving bij energie-adviesorganisatie DNV
Dit opiniestuk verscheen op 30 maart 2017 op energiea.nl